Marianna Warda, Ewa Stamirowska-Krzaczek, Mariusz Kulik, Marek Tatarczak, Andrzej Bochniak
University of Life Sciences in Lublin
Streszczenie
Badania przeprowadzono w latach 2005 i 2017 metodą Braun-Blanqueta w Dolinie Środkowego Wieprza (PLH060005). Przedmiot fitosocjologicznych badań na tym obszarze stanowiła szata roślinna łąk szuwarowych, wilgotnych i świeżych oraz obecność w badanych zbiorowiskach – gatunków charakterystycznych, rzadkich i zagrożonych. Obecnie prowadzi się monitoring poprzednio badanych zbiorowisk szuwarowych oraz zbiorowisk łąk wilgotnych i świeżych w celu oceny zmian w szacie roślinnej badanych użytków zielonych. Obszar Natura 2000 (PLH060005) stanowi mozaikę środowisk lądowych i wodnych, a taki układ warunków środowiska sprzyja występowaniu różnorodnych zespołów roślinnych. Jednakże, ekstensywne użytkowanie łąk lub jego brak stanowią w Dolinie Środkowego Wieprza poważne zagrożenie dla zbiorowisk roślinnych. Do zbadania zmian w udziale różnych gatunków charakterystycznych w 3 różnych typach zbiorowisk między latami 2005 i 2017 wykonano również wielowymiarową analizę składowych głównych PCA. Wyniki obecnie prowadzonych badań fitosocjologicznych wskazują, że najmniejsze zmiany w składzie florystycznym runi obserwuje się w zbiorowiskach szuwarowych i łąk wilgotnych, chociaż dostrzega się tam wahania liczebności niektórych gatunków roślin. Bardziej znaczące zmiany w składzie gatunkowym runi łąkowej potwierdzono w następujących zespołach roślinnych klasy Molinio-Arrhenatheretea: Lolio-Cynosuretum R.Tx. 1937, Cirsietum rivularis NOWIŃSKI 1927 i mniejsze zmiany w zespole Arrhenatheretum elatioris BR.-BL. ex SCHERR. 1925. Analizując różnice w składzie gatunkowym runi, które zaistniały w badanych zbiorowiskach w okresie między 2005 i 2017 rokiem można stwierdzić, że największe zmiany dotyczą zespołu Lolio-Cynosuretum. W runi tego zespołu stwierdzono w 2017 roku znacznie większą obecność gatunków charakterystycznych dla klasy Molinio-Arrhenatheretea niż w 2005 roku. Podobną tendencję, ale mniej wyraźne zmiany dotyczą zespołu Cirsietum rivularis. W badanych latach nie zaobserwowano znaczących zmian w szacie roślinnej zespołu Arrhenatheretum elatoris, o czym świadczy rozmieszczenie punktów odpowiadających poszczególnym stanowiskom występowania tego zbiorowiska, które zajmują podobne obszary w obu porównywanych latach. Wśród roślin kształtujących zbiorowiska użytków zielonych w Dolinie Środkowego Wieprza bardzo rzadko występowały następujące gatunki: Dactylorhiza incarnata (L.) SOÓ, Dactylorhiza majalis s.l. (Rchb.) P.F. Hunt et Summerh., Dianthus superbus L. ssp. superbus, Orchis militaris L., Lathyrus palustris L., Tragopogon pratensis L. ssp. orientalis (L.) Čelak, Cirsium rivulare (Jacq.) All. i Cynosurus cristatus L. Brak pastwiskowego użytkowania runi przyczynił się prawdopodobnie do znacznego spadku liczebności gatunku charakterystycznego – Cynosurus cristatus L. W badanym rejonie gatunek ten można uznać jako bardzo rzadki, a nawet narażony na wyginięcie, jeśli zbiorowisko tego zespołu nie zostanie objęte czynną ochroną.
Słowa kluczowe
użytki zielone, zmiany szaty roślinnej, rzadkie i zagrożone gatunki roślin, Dolina Środkowego Wieprza
Vegetation Changes and Rare Plant Species in Grasslands in the Middle Wieprz Valley (PLH060005)
Abstract
The studies were conducted in the years 2005 and 2017 using the Braun-Blanquet method. The objective of studies was to investigate the condition of the grassland vegetation, including the presence of rare and endangered plant species in the Middle Wieprz Valley (PLH060005). The investigation in this area concerned the vegetation of rush meadows, wet and fresh meadows, and the presence of characteristic rare and endangered species in the communities under study. A Natura 2000 area (PLH060005) comprises a mosaic of land and water habitats and such a pattern of natural environment conditions favours the occurrence of varied plant associations. However, the extensive utilization of meadows or the lack of it pose a serious threat in the Middle Wieprz Valley to plant communities. The previously investigated rush communities as well as wet and fresh meadow communities are currently monitored to evaluate changes in vegetation of the studied grasslands. Principal Component Analysis was used to examine the changes in the percentage share of various characteristic species in three different types of communities between 2005 and 2017. The results of the currently conducted phytosociological survey indicate that the smallest changes in the floristic composition of the sward occur in the rush and wet meadow communities although fluctuations of the number of some plant species can be observed there. The more important changes in the species composition of meadow sward were confirmed in the following associations of the Molinio-Arrhenatheretea class: Ass. Lolio-Cynosuretum R.Tx. 1937, Ass. Cirsietum rivularis NOWIŃSKI 1927 and lower changes in the assotiation of the Arrhenatheretum elatioris BR.-BL. ex SCHERR. 1925. Analyzing the differences in the species composition of the sward that occurred in the studied communities between 2005 and 2017, it can be concluded that the biggest changes concern the Lolio-Cynosuretum association. A considerably greater presence of species characteristic of the Molinio-Arrhenatheretea class was found in the sward of this association in 2017 in comparison with the state of the vegetation cover in 2005. A similar trend, but with less distinct changes, can be observed in the Cirsietum rivularis association where an increasing proportion of characteristic species of the Molinio-Arrhenatheretea class was confirmed. In the period under study, no significant changes in the vegetation cover of the Arrhenatheretum elatoris association were found, as evidenced by the distribution of points corresponding to the particular sites of this community, covering similar areas in both years compared. However, sward condition of this plant association was not good enough in the previous study period. Among species from studied grassland communities in the Middle Wieprz Valley, the following species were very rarely occurring: Dactylorhiza incarnata (L.) SOÓ, Dactylorhiza majalis s.l. (Rchb.) P.F. Hunt et Summerh., Dianthus superbus L. ssp. superbus, Orchis militaris L., Lathyrus palustris L., Tragopogon pratensis L. ssp. orientalis (L.) Čelak, Cirsium rivulare (Jacq.) All. and Cynosurus cristatus L. The lack of utilization of the sward for pasturage has probably contributed to the considerably decreased numbers of the characteristic species Cynosurus cristatus. In the study area, this species can be regarded as very rare, even vulnerable, if the community for this association is not placed under active protection.
Keywords
grasslands, vegetation changes, rare and endangered plant species, Middle Wieprz Valley
Pełny tekst / Full text
PDF (English)
