Julita A. Dunalska, Rafał A. Zieliński, Izabela Bigaj, Daniel Szymański
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Streszczenie
Badania przeprowadzono na eutroficznym Jeziorze Kortowskim położonym w granicach administracyjnych miasta Olsztyn (Pojezierze Mazurskie). Próbki wody do analiz pobierano codziennie w okresie od 31 lipca do 12 sierpnia 2010 roku w strefie litoralu (w pasie roślin wynurzonych) oraz w strefie pelagialu (w najgłębszej części jeziora). Badania obejmowały wielkość produkcji pierwotnej oraz respirację metodą jasnych i ciemnych butelek. Dodatkowo analizowano parametry fizyko-chemiczne wody oraz dane meteorologiczne. Wyraźna dobowa zmienność tempa produkcji pierwotnej fitoplanktonu i respiracji w obu badanych strefach świdczyła o dużej dynamice procesów metabolicznych zachodzących w całym jeziorze. Nieco wyższą produkcję pierwotną fitoplanktonu stwierdzono w pelagialu, tutaj też procesy respiracji były bardziej dynamiczne. Przy dużej dostępności substancji biogennych w pelagialu Jeziora Kortowskiego o dynamice produkcji pierwotnej w większym stopniu decydowała ilość uwolnionej łatwo przyswajalnej materii organicznej, pochodzącej z produkcji pierwotnej, aniżeli dostępność azotu (r = 0,20, n = 13, p < 0,05) czy fosforu (r = -0.47, n = 13, p < 0,05). Brak istotnych statystycznie zależności pomiędzy GPP a wskaźnikami chemicznymi wody czy danymi meteorologicznymi świadczył, że w jeziorze nie było czynników ograniczających rozwój fitoplanktonu. Produkcja pierwotna fitoplanktonu dominowała w całym okresie badawczym. Czynniki zewnętrzne miały natomiast większy wpływ na wielkość i tempo respiracji. W litoralu istotne znaczenie miała pulsacyjna dostawa labilnego węgla organicznego, w pelagialu zaś temperatura powietrza oraz wielkość opadów atmosferycznych. Interesujący jest fakt, że w Jeziorze Kortowskim z dnia na dzień tempo produkcji pierwotnej i res¬piracji zmieniało się nawet o ponad 40%, natomiast zawartość TOC utrzymywała się na dość stałym, wyrównanym poziomie. Zależność ta może być wykorzystana w monitoringu jakości wód. Pomiary produkcji pierwotnej fitoplanktonu metodą jasnych i ciemnych butelek w danym dniu nie odzwierciedlają rzeczywistych procesów metabolicznych w całym jeziorze. Jest to wynik adekwatny do danej chwili i miejsca poboru próbek wody. Zatem lepszym i bardziej stabilnym wskaźnikiem nawet dobowej zmianności metabolizmu fitoplanktonu może być TOC. Każda istotna zmiana stężeń TOC w pelagialu w powiązaniu z danymi meteorologicznymi powinna być sygnałem do szerszych badań w celu uchwycenia zmian odpowiedzialnych za gwałtowny rozwój fitoplanktonu, a szczególnie uciążliwych zakwitów sinicowych. Przeprowadzenie tego typu badań porównawczych w regionach różniących się ilością substancji biogennych oraz w różnych strefach klimatycznych, umożliwiłoby opracowanie modelu dobowej równowagi metabolicznej fitoplanktonu, który mógłby być wykorzystany w programach ochrony wód.
Słowa kluczowe
metabolizm fitoplanktonu; jeziora eutroficzne
Pełny tekst
PDF (English)
